Penyakit kaki tangan dan mulut juga dikenali sebagai HFMD (Hand, Foot, and Mouth Disease) dibahagikan kepada dua iaitu kepada haiwan ternakan dan kepada manusia.
Bagi penyakit kaki tangan dan mulut yang menyerang manusia, ia disebabkan oleh virus dengan simptom lepuh di bahagian kaki tangan dan mulut. Kebiasaannya agen etiologi adalah virus coxsackie, ahli kumpulan virus picornaviridae.
Patofisiologi
Secara patofisiologinya wabak jangkitan virus disebabkan oleh keluarga virus entero, virus coxsackie A16, ataupun virus entero 71. Terdapat juga lapuran kes yang di sebabkan oleh virus coxsackie jenis A4-A7, A9, A10, B1-B3 dan B5. Jangkitan wabak penyakit kuku dan mulut selalunya berlaku pada kes berasingan tetapi berulang-ulang dengan tempoh pengeraman selama 3-6 hari.
Virus coxsackie mudah tersebar dan menjangkiti dari seorang kanak-kanak kepada kanak-kanak yang lain dan juga daripada ibu kepada fetus. Jangkitan berlaku melalui sentuhan dengan air hidung atau mulut, najis, ataupun semburan.
Virus masuk melalui buccal dan lendiran ileal dan diikuti dengan bengkak node lymph dalam masa 24 jam. Viremia timbul dengan pantas dan merebak ke bahagian lendir mulut dan kulit. Pada hari ke 7, peningkatan aras antibodi kebiasaannya akan memusnahkan virus.
Kekerapan
Wabak ini berlaku mengikut musim. Pada kawasan serdahana kemuncak wabak berlaku pada akhir musim panas dan awal musim luruh. Di Amerika Syarikat ia berkala setiap 3 tahun.
Risiko penyakit kaki tangan dan mulut
Penyakit kaki tangan dan mulut boleh berlaku kepada orang dewasa tetapi hanya menunjukkan kesan-kesan ringan. Serangan yang lebih teruk boleh berlaku kepada bayi dan kanak-kanak, tetapi pada kebiasaannya ia hanyalah di tahap biasa sahaja. Tanda-tanda penyakit kaki tangan dan mulut adalah resah, demam ringan, dan hilang selera makan.
Kadang-kala pesakit mengidap penyakit demam panas, keresahan melampau, cirit-birit, dan athralgia. Jangkitan virus entero mungkin menyebabkan myokarditis, pneumonia, meningoencephalitis dan juga kematian. Serangan penyakit ini jarang berulang.
Jangkitan yang berlaku pada awal tiga bulan mengandung boleh mengakibatkan pengguguran secara spontan ataupun cacat pertumbuhan intrauterin. Satu serangan penyakit kaki tangan dan mulut di Taiwan oleh virus 71 mengakibatkan kematian pada 19.3% dalam kes teruk diakibatkan oleh pendarahan pulmonari.
Pemerhatian terhadap penyakit kaki tangan dan mulut menunjukkan tidak terdapat perbezaan di antara peratusan pesakit menurut bangsa ataupun jantina.
Tanda-tanda dan gejala
Antara gejala penyakit HFMD termasuklah:
- Demam yang ringan
- Rasa tidak sihat (letih dan lesu)
- Sakit tekak
Selepas demam selama 2-3 hari, lepuhan yang menyakitkan mula terdapat di dalam mulut. Biasanya terdapat di atas lidah, gusi dan di sebelah dalam pipi. Ruam di kulit mula keluar di satu dua tempat dengan timbulnya lepuhan warna merah tetapi tidak gatal di tapak tangan dan tapak kaki serta juga di punggung.
Lepuhan di mukosa dan permukaan kulit akan sembuh dalam masa 5-7 hari. Manakala lepuhan di tangan dan kaki akan sembuh dalam masa 5-10 hari.
Rawatan Penyakit Tangan, Kaki dan Mulut
Tiada rawatan yang khusus. Tetapi rawatan simptomatik diberikan seperti berikut:
- Ubat demam (Paracetamol) digunakan untuk mengurangkan demam
- Air garam digunakan untuk berkumur. Bancuhan: ½ sudu teh garam untuk segelas air suam sekiranya kanak-kanak tersebut boleh berkumur
- Pastikan kanak-kanak minum air yang secukupnya
- Produk tenusu yang sejuk dan aiskrim juga boleh diberi untuk menambah selera kanak-kanak
Bila perlu segera berjumpa doktor?
- Apabila demam tinggi tidak sembuh walaupun diberi ubat (< 38°C) lebih 48 jam
- Letih dan lesu
- Kulit dan lidah yang kering
- Resah gelisah (irritable)
- Sawan
- hilang sedar
Ketika ini masih belum ada vaksin untuk Penyakit Tangan, Kaki dan Mulut.
Pencegahan
Antara langkah pencegahan yang boleh diambil adalah:
- Boleh dicegah dengan mengamalkan mencuci tangan dengan air dan sabun selepas ada kontak dengan pesakit
- Permukaan yang tercemar dan peralatan yang kotor hendaklah dicuci dengan air yang bersih, sabun dan di nyah kuman dengan menggunakan cecair Clorox, bancuhan ¼ cawan Clorox dengan satu gelen air
- Jangan berkongsi barang-barang peribadi
- Elak daripada mencium dan memeluk individu yang dijangkiti
- Kanak-kanak tidak boleh dihantar ke taman asuhan semasa terjadinya jangkitan untuk tempoh sekurang-kurangnya 10 hari dan disahkan sihat oleh doktor
