Sejak kemunculan bidang ilmu kaunseling, terdapat kira-kira 200 kaedah yang boleh digunakan untuk memberi kaunseling pada individu yang memerlukannya. Kaunselor yang luas pengalamannya akan memilih teknik kaunseling yang dapat disesuaikan dengan permasalahan yang dihadapi oleh klien agar bidang masalah yang dihadapi oleh klien dapat diatasi dengan berkesan.
Daripada banyaknya kaedah itu ianya dapat dikumpulkan ke dalam empat kategori kaedah iaitu:
- Kaedah psikoanalitik
- Kaedah kognitif
- Kaedah afektif
- Kaedah tingkah laku
Kaedah Psikoanalitik
Kaedah psikoanalitik ini telah diperkenalkan oleh Sigmund Freud. Beliau telah memperkenalkan konsep asosiasi-bebas (free-association) selepas berjaya dengan amalan hipnosis. Freud menggunakan kaedah asosiasi untuk menerokai minda separa sedar manusia. Dalam kaedah psikoanalitiknya, Freud memberikan penegasan dan percaya bahawa personaliti individu dapat diketahui melalui kajian minda separa sedar yang dimilliki.
Pada pandangan Freud, manusia secara fitrahnya bersifat dinamik iaitu terdapat perpindahan atau transformasi dan pertukaran tenaga dalam pembentukan personaliti manusia. Pendapat-pendapat yang diutarakan oleh Freud terbukti secara saintifik kini.
Kaunselor profesional yang mengamalkan kaedah psikoanalitik akan menggalakkan klien mereka meluahkan dan bercakap apa sahaja yang muncul dalam ingatan, terutama sekali peristiwa-peristiwa yang dilalui semasa berada di zaman kanak-kanak. Melalui kaedah ini kaunselor perlu membentuk persekitaran atau atmosfera di mana klien akan berasa bebas untuk meluahkan isi hatinya.
Kaedah ini mempunyai pelbagai komplikasi dan kompleksiti. Arlow (1984) menyatakan bahawa kaedah psikoanalitik berjaya digunakan untuk mengatasi mereka yang mempunyai pelbagai kecelaruan termasuklah gangguan histeria, narcissism, reaksi obsessif-kompulsif, kecelaruan peribadi, ketakutan, fobia dan kecelaruan seksual.
Kaedah Kognitif
Ahli kaunseling menggunakan kaedah kognitif dengan memberikan tumpuan kepada proses pemikiran manusia. Ahli teori kognitif percaya bahawa pemikiran akan mempengaruhi perasaan dan tingkah laku manusia. Jika individu mengubah cara berfikir, perasaan dan tingkah lakunya juga akan mengalami perubahan melalui modifikasi tingkah laku.
Salah satu kaedah kognitif yang popular telah dikembangkan oleh Albert Ellis (1962) yang dikenali sebagai terapi emotif-rasional atau RET (Rational-Emotive Therapy). Albert membesar di Pittsburg, Amerika Syarikat dan pada usia remajanya beliau telah menjadi atheist disebabkan perceraian kedua ibu bapanya.
Terapi emotif-rasional mengandaikan bahawa manusia secara lahiriah adalah rasional dan tidak rasional, serta logikal dan tidak logikal. Ellis juga percaya bahawa sifat duaan (duality) secara semulajadi ini diwarisi dan akan terus dimiliki andainya tiada apa-apa pembelajaran berlaku yang akan mengubah cara pemikiran baru pada seseorang individu. Ellis telah menggariskan sebelas kepercayaan tidak rasional yang seringkali dimiliki oleh manusia yang menyusahkan dan boleh menimbulkan pelbagai gangguan emosi.
Kaunselor dalam kaedah RET ini mengambil peranan yang aktif dan terus. Kaunselor berfungsi untuk menunjuk arah, mengajar dan membetulkan kognisi klien. Ellis telah mengenal pasti beberapa ciri peribadi yang perlu dimiliki oleh kaunselor yang akan menggunakan RET. Mereka haruslah cerdik, berpengetahuan luas, empathetik, tekal, berfikiran saintifik, berminat untuk menolong orang dan merupakan pengguna teknik RET.
Terapi emotif-rasional didapati mudah dilaksanakan dan berkesan. Kaedah ini berkesan untuk digunakan ke atas klien remaja. RET berkesan untuk mengatasi masalah kecelaruan affektif, kecelaruan ketakutan dan penyesuaian. Di samping RET, analisis transaksional (transactional analysis) merupakan juga suatu kaedah dalam pendekatan kognitif.
Kaedah Pemusatan Insan
Antara kaedah kaunseling dalam pendekatan afektif yang popular ialah kaunseling pemusatan-insan (person-centered counseling) diikuti dengan kaunseling ‘existential’ dan terapi gestalt. Kaedah kaunseling pemusatan-insan diperkenalkan oleh Carl Rogers yang dibesarkan di Illinois, Amerika Syarikat dalam keluarga Kristian.
Ahli dalam kaedah ini mempercayai bahawa manusia wujud untuk melakuan perkara yang baik. Manusia mempunyai ciri-ciri peribadi positif, konstruktif, sentiasa bertindak maju ke hadapan, realistik dan boleh dipercayai. Setiap insan sedar dan mempunyai daya gerakan untuk mencapai ‘penghakikian kendiri’ (self-actualization).
Pada pendapat Rogers, penghakikian kendiri merupakan arah motivasi yang mengarahkan tingkahlaku manusia yang mempengaruhi dirinya sebagai manusia keseluruhannya. Setiap insan mempunyai kecenderungan asas untuk berusaha mencapai penghakikian diri sebenar. Ahli teori pemusatan-insan percaya setiap insan berupaya untuk mencari makna peribadi diri dan tujuan kehidupan di muka bumi ini.
Peranan kaunselor dalam kaedah ini dikatakan bersifat holistik atau keseluruhan. Kaunselor akan menentukan dan membentuk suasana di mana klien merasai bebas untuk menerokai keseluruh aspek dirinya. Kaunseling dalam kaedah ini memberikan tumpuan kepada hubungan kaunselor dan klien. Kaunselor sentiasa berhati-hati dan sedar dengan bahasa, perkataan dan gerakbalas klien.
Kaedah pemusatan-insan ini berjaya untuk mengatasi pelbagai masalah upaya umpamanya masalah kepimpinan. Penyesuaian psikologikal, masalah pembelajaran, keresahan dan berjaya menolong mengurangkan sifat-sifat defensif.
Kaedah Tingkah Laku
Kaunselor yang menggunakan kaedah tingkah laku memberikan tumpuan kepada pelbagai bentuk tingkah laku klien. Ahli-ahli dalam kaedah ini percaya manusia mempunyai masalah disebabkan ketidakupayaan untuk mengubah tingkah laku sesuai dengan kehendak persekitaran.
Kaunselor yang menggunakan kaedah tingkah laku berusaha untuk menolong kliennya sama ada untuk mempelajari sesuatu yang baru, bertingkah laku secara yang boleh diterima atau cuba untuk mengubah atau menghapuskan tingkah laku yang keterlaluan.
Kaedah tingkah laku selalu digunakan ke atas individu yang mempunyai masalah yang spesifik seperti kecelaruan makan, penyalahgunaan dadah, ketidakfungsian seksual dan beberapa kecelaruan lain termasuklah masalah ketakutan, tekanan, assertif, keibubapaan dan interaksi sosial.
B.F Skinner merupakan tokoh terkemuka yang menggunakan kaedah tingkah laku. Beliau dilahirkan di Pensylvania, Amerika Syarikat. Kebanyakan teori yang dibentuk oleh Skinner berpunca daripada kajian ke atas binatang. Skinner percaya pembelajaran merupakan penentuan paling asas berhubung dengan tingkah laku manusia.
Ahli kaunseling yang mengamalkan kaedah tingkah laku percaya bahawa semua tingkah laku yang diperhatikan oleh individu sama ada yang sesuai atau tidak adalah dipelajari. Peranan kaunselor dalam kaedah tingkah laku adalah aktif sepanjang sesi kaunseling. Klien akan belajar, kadang kala tidak belajar atau belajar semula tatacara yang khusus untuk tingkah laku.
