Kanser kulit merupakan ketumbuhan tidak normal pada kulit yang selalunya berlaku di bahagian yang terdedah kepada cahaya matahari. Tetapi terdapat juga kanser kulit yang berlaku di kawasan yang kurang terdedah.
Terdapat tiga jenis kanser kulit utama iaitu Karsinoma Sel Basal, Karsinoma Sel Squamous dan Melanoma.
Risiko kanser ini boleh dikurangkan dengan mengelakkan pancaran sinar ultraviolet (UV) terus ke kulit. Pemeriksaan berkala di semua bahagian kulit juga membantu mengesan sebarang perubahan dari peringkat awal kanser. Pengesanan peringkat awal membantu dalam kejayaan perawatan kanser kulit.
Jenis Kanser Kulit
- Karsinoma Sel Basal
- Karsinoma Sel Squamous
- Melanoma
- Bukan melanoma
Tanda dan simptom
Di manakah kanser kulit terjadi
Kawasan utama adalah di bahagian yang sering terdedah kepada pancaran matahari seperti kulit kepala, muka, telinga, leher, dada, lengan, tangan dan kaki. Namun dalam kes yang jarang ianya boleh juga terjadi di kawasan lain.
Kanser kulit melibatkan semua jenis warna kulit termasuk yang berkulit gelap. Kanser untuk orang berkulit gelap selalunya terjadi di kawasan yang tidak terdedah kepada matahari seperti tapak tangan dan kaki.
Tanda-tanda Karsinoma Sel Basal
Karsinoma ini biasanya melibatkan bahagian yang terdedah kepada matahari seperti leher dan muka.
Ciri-cirinya adalah:
- Boleh berbintik seperti mutiara
- Boleh berbentuk parut yang berwarna coklat atau merah
- Luka yang sembuh tetapi kembali semula
Tanda-tanda Karsinoma Sel Squamous
Karsinoma ini juga muncul di kawasan yang terdedah kepada matahari seperti muka, leher dan tangan.
Ciri-cirinya adalah:
- Bintik berwarna merah yang keras
- Boleh jadi rata tetapi permukaan berparut dan berkerak
Tanda-tanda Melanoma
Melanoma boleh terjadi di mana-mana sahaja bahagian badan atau pun pada tahi lalat yang telah wujud sekian lama. Melanoma selalunya terjadi pada muka dan badan lelaki. Pada wanita pula biasa terjadi pada bahagian betis. Melanoma boleh terjadi pada kawasan yang tidak terdedah kepada matahari.
Melanoma boleh menyerang tanpa mengira warna kulit namun pada yang berkulit gelap selalunya akan muncul di tapak tangan dan kaki ataupun di bawah kuku.
Ciri-cirinya adalah:
- Bintik yang timbul berwarna coklat yang besar dengan garis gelap
- Tahi lalat yang bertukar warna, saiz atau berdarah tiba-tiba
- Bintik yang tiba-tiba muncul dan tidak mempunyai bentuk tetap selalunya berwarna merah, putih atau biru gelap
- Parut yang gatal dan pedih
- Bintik pada tapak tangan, kaki, atau bawah kuku
Tanda-tanda kanser kulit yang lain
Antara kanser kulit lain yang jarang berlaku termasuklah:
- Kaposi Sarcoma. Kanser kulit ini terjadi di salur darah pada kulit dan menyebabkan bentuk berwarna merah atau ungu pada permukaan kulit. Selalunya terjadi pada mereka yang lemah imun seperti pesakit AIDS, atau mengambil ubat merendahkan imun seperti pesakit yang menjalani pemindahan organ. Risiko juga tinggi kepada mereka yang tinggal di Afrika ataupun berketurunan Itali atau Yahudi Eropah.
- Karsinoma Sel Merkel. Karsinoma ini menyebabkan bintik keras yang berkilat di bawah permukaan kulit dan selalu terjadi di leher, kepala dan badan.
- Karsinoma Kelenjar Sebum. Ianya jarang tetapi sangat agresif dan berasal dari kelenjar peluh. Membentuk bintik yang keras tetapi tidak sakit. Boleh berlaku di mana-mana sahaja tetapi kerap di kelopak mata.
Bila perlu berjumpa doktor
Dapatkan temujanji doktor apabila anda perasan perubahan pada kulit yang merisaukan. Kebanyakan perubahan kulit bukanlah kanser. Doktor akan melakukan pemeriksaan untuk mencari puncanya.
Punca Kanser Kulit
Kanser kulit berlaku apabila terdapat mutasi pada DNA sel. Mutasi ini menyebabkan sel tumbuh secara luar biasa dan tidak boleh dikawal tubuh badan akhirnya menjadi kanser.
Sel yang terlibat
Kanser kulit bermula dari lapisan paling atas iaitu epidermis. Epidermis merupakan lapisan nipis yang menjadi pelindung kepada sel dalaman badan. Epidermis mengandungi tiga lapisan iaitu:
- Sel squamous lapisan yang paling luar
- Sel basal berada di bawah sel squamous
- Melanocyte berfungsi menghasilkan melanin yang memberikan warna gelap pada setiap orang. Sel ini adalah lapisan paling dalam untuk epidermis. Melanin berfungsi untuk melindungi sel badan dari bahaya pancaran matahari.
Lapisan yang terlibat menentukan jenis kanser yang dialami.
Sinar ultraviolet dan punca lain
Kebanyakan kerosakan yang berlaku kepada DNA sel kulit adalah disebabkan oleh sinar radiasi ultraviolet daripada pancaran matahari ataupun dari katil tanning. Namun ada juga faktor lain yang boleh menyebabkan kanser kulit seperti pendedahan kepada bahan toksik dan kelemahan sistem imun.
Faktor risiko
Faktor yang boleh meningkat risiko kanser kulit termasuklah:
- Kulit cerah. Sesiapa sahaja boleh mendapat kanser kulit tetapi yang berkulit cerah lebih tinggi risikonya kerana kurang melanin yang melindungi dari sinar UV.
- Sejarah melecur matahari (sunburn). Seseorang yang selalu melecur matahari mendapat lebih risiko untuk kanser kulit.
- Pendedahan matahari berpanjangan. Pendedahan yang berpanjangan meningkatkan lagi risiko kanser kulit.
- Cuaca panas berpanjangan. Keadaan cuaca yang selalu panas juga meningkatkan risiko jika selalu keluar dari rumah.
- Tahi lalat. Sesiapa yang mempunyai tahi lalat yang selalu berubah bentuk berisiko tinggi untuk mendapat kanser.
- Sejarah keluarga. Jika ibu bapa atau adik beradik pernah mendapat kanser kulit.
- Aktinik keratosis. Ini adalah keadaan pra-kanser di mana terdapat perubahan pada kulit iaitu bentuk yang kasar berwarna kemerahan.
- Pernah mendapat kanser kulit. Sesiapa yang pernah mendapat kanser kulit berisiko tinggi mendapatnya semula.
- Sistem imun yang lemah. Seperti pesakit AIDS/ HIV atau penyakit lain.
- Terdedah kepada bahan kimia. Terdapat bahan kimia yang meninggikan risiko kanser kulit seperti arsenik.
Pencegahan
Kebanyakan kanser kulit boleh dicegah. Berikut merupakan tips yang boleh anda amalkan:
- Elak pancaran cahaya matahari terutamanya waktu tengahari
- Memakai krim pelindung matahari (sunscreen). Walaupun tidak melindungi secara keseluruhan tetapi dapat mengurangkan risiko kanser. Pakai yang mempunyai SPF melebihi 30. Pakai semula setiap 2 jam ataupun selepas berpeluh atau mandi. Pakai juga walaupun hari mendung dan sapu pada sebanyak mungkin bahagian badan termasuk bibir, telinga, dan belakang.
- Memakai pakaian pelindung. Pakai baju lengan panjang, seluar panjang dan juga topi. Terdapat juga pakaian khas untuk melindungi dari pancaran matahari.
- Pakai cermin mata kalis UV untuk melindungi kulit sekeliling mata.
- Elakkan katil tanning. Kesannya sama seperti pancaran UV matahari.
- Periksa kulit secara kerap, jika terdapat perubahan cuba rekodkan setiap hari dari segi saiz, kekerasan dan warna supaya senang memberitahu kepada doktor.
Bacaan lanjut berkenaan kanser kulit:
