Perubatan Nuklear – Prinsip dan Teknik Rawatan

Rawatan yang menggunakan perubatan nuklear adalah satu cara berkesan dan selamat untuk mengawal dan menyembuhkan penyakit-penyakit tertentu.

Perubatan nuklear adalah satu pengkhususan bidang perubatan (radiologi) yang menggunakan bahan radioaktif di dalam badan untuk mendiagnosis atau merawat penyakit.

Pengenalan

Perubatan nuklear merupakan:

  • Satu kaedah untuk mendapatkan informasi klinikal mengikut pengedaran radiofarmaseutikal yang telah diberi pada pesakit dengan mengambil kira jumlah radioaktiviti yang dikesan.
  • Pengimejan mengunakan kamera gamma lebih lazim dilakukan.
  • Pengimejan mengunakan fungsi selain daripada anatomi.
Pengimejan statikMenampakkan bio-distribution radiofarmaseutikal, planar atau tomografi.
Pengimejan dinamikPenyerapan atau ekskresi oleh organ-organ.
Menunjukkan kadar fungsi organ.
  • Kekurangan pada kualiti imej berbanding pengimejan lain.
  • Tidak spesifik sebagai alat diagnosis klinikal – terlalu sensitif kepada pelbagai penyakit.

Sejarah Perubatan Nuklear

1951Benidict Cassen mencipta skan nuklear (rectilinear) yang pertama. Alat bergerak (back & forth) diatas organ & imel dihasilkan berdasarkan amaun radioaktiviti yang dikesan
1958Hal Angel mencipta kamera sintilation- pengimejan seluruh organ serentak. Imej Statik & Fungsi dinamik
1970Penemuan 99m Technetium membuat perubatan nuklear semakin popular
SekarangPeralatan & sistem pengimejan yang lebih canggih digunakan. Interface dengan komputer.

Radiofarmaseutikal

Pelbagai bahan radioaktif untuk kajian klinikal boleh digunakan di mana bahan radionuklid dicampur dengan bahan farmaseutikal secara kimia dengan ciri fisiologinya dikekalkan. Radionuklid ini akan memancarkan radiasi menembusi badan, yang boleh dikesan dan diukur.

Dengan adanya bahan tersebut di dalam organ akan membolehkan kajian dibuat untuk menentukan saiz, bentuk dan fungsi organ tersebut.

Ciri-ciri radionuklid:

  1. Mempunyai setengah hayat (half-life) yang serupa dengan jangka masa pemeriksaan.
  2. Radionuklid memancar sinar gamma dan tiada zarah bercas (charged particles) yang lain. 
  3. Tenaga sinar gamma diantara 50-300 KeV.
  4. Radionuklid mudah didapati dikawasan hospital 
  5. Radionuklid mestilah stabil secara kimia dengan farmaseutikal tanpa berubah dari segi biologi (biological behaviour).
  6. Radiofarmaseutikal perlu dimasukkan ke dalam badan pada kawasan yang ingin dikaji.
  7. Radiofarmaseutikal mudah disediakan.

Prosedur-prosedur di Jabatan Perubatan Nuklear

Antara prosedur yang boleh dilakukan adalah:

  1. Imbasan otak 
  2. Imbasan tiroid
  3. Imbasan perfusi dan ventilasi paru-paru.
  4. Imbasan renal DTPA,DMSA
  5. Imbasan hati 
  6. Imbasan sistem biliari
  7. Imbasan testis
  8. Imbasan tulang
  9. Imbasan seluruh tubuh
  10. Mengimej divertikulum Meckel
  11. Mengimej fistula esofagus – pengecut esofagus; refluks gaster
RadionuklidPancaran foton utamaSetengah hayat
Gallium -6792,182,300,39078 jam
Iodine -12316013 jam
Iodine 132 280,360,6408 hari
Tecnetium -99m1406 jam
Thallium -20168-8073.5 jam
Xenon -133815.3 hari

Kamera Gamma

  1. Alat utama untuk pengimejan dalam perubatan nuklear.
  2. Mempunyai alat pengesan (detector) & konsol menempatkan timer/ counter (menentukan jangka masa dedahan), PHA (menolak radiasi serakan) & display (tayangan atau merakam imej).
  3. Menggunakan komputer untuk memproses data.

Jenis-jenis kamera

Mudah Alih (mobile) 

  • Pacuan motor elektrik
  • Kristal kecil saiz 30cm dengan FOV yang terhad.
  • Kegunaan untuk pengimejan cardiac & thyroid

Kamera Imbasan Statik 

  • Pengimejan seluruh badan – imej tunggal untuk seluruh badan dan kamera yang boleh bergerak mengikut panjang badan.

Kamera Tomografi

  • Juga dikenali sebagai SPECT (Single Photon Emission Computerd Tomography).
  • Membolehkan kamera berpusing sekeliling pesakit.
  • Penggunaan komputer untuk mendapatkan dalam tiga plana – Transaksial, Sagital & Koronal.
  • Hablur (crystal) = NaI (TI) menyerap gamma ray menukar ke imej cahaya (intensiti yang rendah).

PMTs mempunyai 2 fungsi utama:

  1. Menukar imej cahaya kepada denyut elektrik.
  2. Meningkatkan (amplifies) intensiti imej.

Komputer digunakan untuk memproses, melihat dan menganalisa imej.

Kolimator

Tujuannya adalah untuk memancarkan imej radioaktiviti ke permukaan hablur kamera.

Ianya boleh ditukar (interchangerable), dan bergantung kepada:

  • Tebal plumbum
  • Jumlah lubang 
  • Saiz

Jenis kolimator

Parallel hole 

  • FOV adalah sama dengan saiz hablur
  • Tiada magnifikasi
  • Sensitiviti tidak banyak berbeza dengan jarak

Diverging 

  • Pengimejan punca lebih besar dari hablur
  • FOV yang besar
  • Minifikasi imej 
  • Sensitiviti bergantung kepada jarak dari punca

Converging

  • Berlawanan dengan diverging
  • Kegunaan untuk pengimejan organ kecil seperti ginjal,tiroid dan jantung

Pin hole 

  • Sama prinsip dengan kamera pin hole
  • Lubang tunggal
  • Imej songsang
  • Sensitiviti bergantung kepada jarak dari punca
  • FOV sama dengan saiz hablur
  • Sensitiviti teruk dari kolimator lain
  • Jarak pendek digunakan untuk magnifikasi
  • Jarak jauh digunakan untuk minifikasi

Perlindungan Sinaran

Punca risikonya adalah berkaitan dengan bahan radioaktif yang digunakan.

Tahap bahaya juga bergantung kepada:

  • Dos yang diberi kepada pesakit.
  • Pendedahan eksternal.
  • Pencemaran radioaktif.
  • Jika termakan (ingestion).

Reka bentuk fasiliti:

  1. Lokasi radiofarmasi
  2. Ruang menunggu:
    • pesakit radioaktif
    • pesakit yang tidak radioaktif
  3. Fasiliti untuk dekontaminasi

Keselamatan staf

Masa 

  • Hadkan masa bersama pesakit, jika perlu sahaja.
  • Tentukan semua persediaan (temubual, dokumentasi & pemeriksaan) dibuat sebelum suntikan radioaktif.
  • Setiap barang yang tercemar mesti dibuang secepat mungkin.

Jarak 

  • Sinar gamma mematuhi hukum songsang kuasa dua (inverse square low).
  • Gunakan kotak khas, alat-alat seperti forsep digunakan.

Perisai 

  • Alat plumbum perlu diletakkan di dinding, skrin, dan perisai.

Kontaminasi oleh bahan radioaktif

Langkah-langkah pencegahan dari radiasi eksternal:

  1. Menggunakan sarung tangan.
  2. Mencuci tangan seberapa kerap yang boleh.
  3. Elakkan daripada tertelan bahan radioaktif; dilarang merokok, makan dan minum di tempat berkerja.
  4. Gunakan lab kot atau apron.
  5. Gunakan alas semasa memegang suis api dll.
  6. Pastikan air tidak memercik; gunakan tiub.
  7. Letakkan kalkulator di dalam pelapik plastik.

Langgan Newsletter Kami
Jom dapatkan notifikasi artikel-artikel terbaru kami terus ke email anda!
Laman web ini bertujuan untuk memberikan pengetahuan am sahaja dan tidak membuat sebarang nasihat perubatan individu. Jika anda mempunyai apa-apa simptom sila berjumpa doktor dengan kadar segera.