Kelemumur berkait rapat dengan Seborrheic Dermatitis (SD), iaitu keadaan kulit yang menyebabkan kegatalan dan pengelupasan, cuma bezanya kelemumur hanya berlaku di kulit kepala. Kelemumur juga merupakan masalah yang kerap berlaku dan telah menjejaskan kira-kira separuh daripada populasi dewasa di seluruh dunia.
Kebanyakan orang hanya memberi perhatian kepada serpihan putih (flakes), tetapi hakikatnya kegatalan kulit kepala selalunya merupakan gejala kelemumur yang paling menyeksakan.
Jadi, apa sebenarnya yang cuba “disampaikan” oleh kulit kepala anda yang gatal itu? Jom ketahui gejala kelemumur yang paling kerap berlaku dan cara untuk memulihkan semula kesihatan kulit kepala anda.
Tanda dan Gejala
Serpihan putih dan kulit kepala yang gatal serta bersisik merupakan gejala utama kelemumur. Serpihan yang berminyak ini biasanya berkumpul pada rambut dan bahu, dan sering menjadi lebih teruk pada musim luruh serta musim sejuk apabila udara menjadi lebih kering.
Gejala tambahan termasuk:
- Erythema – tompokan merah pada kulit kepala, dan kadangkala pada muka
- Kelemumur pada kening
- Kehilangan rambut
- Serpihan kering pada kulit muka
Cara Menghilangkan Kelemumur
Rawatan kelemumur boleh melibatkan ubat dengan preskripsi doktor atau ubat tanpa preskripsi. Terdapat juga beberapa rawatan di rumah yang boleh dicuba.
Rawatan Utama
Cara paling berkesan untuk menghilangkan kelemumur ialah dengan menggunakan syampu kelemumur dan rawatan kulit kepala. Persatuan American Academy of Dermatology (AAD) mengesyorkan langkah berikut:
1. Ikut arahan dengan teliti.
Setiap syampu kelemumur mempunyai cara penggunaan berbeza. Baca label dengan teliti — ada syampu yang perlu dibiarkan di kulit kepala beberapa minit sebelum dibilas, ada yang perlu dibilas segera.
2. Jenis kulit dan rambut memerlukan penjagaan berbeza.
- Individu berkulit hitam mungkin hanya perlu mencuci rambut sekali seminggu menggunakan syampu kelemumur.
- Individu Asia atau kulit putih mungkin perlu menggunakan secara bergilir beberapa jenis syampu dengan bahan aktif berbeza.
Cara terbaik ialah dengan mendapatkan nasihat dari pakar dermatologi bertauliah untuk menentukan produk dan kekerapan penggunaan yang sesuai.
Syampu kelemumur ada yang memerlukan preskripsi doktor dan ada yang dijual tanpa preskripsi. Perbezaan utamanya adalah jenis dan jumlah bahan aktif dalam syampu tersebut.
Bahan aktif biasa didapati termasuklah:
- ketoconazole
- selenium sulfide
- coal tar
- zinc pyrithione
Bahan-bahan ini membantu melonggarkan serpihan kelemumur atau mengawal pembiakan kulat Malassezia, yang dikaitkan dengan kelemumur.
Contoh Syampu Kelemumur
- Head & Shoulders / Jason Dandruff Relief – Mengandungi zinc pyrithione (antibakteria & antifungal). Tidak menghapuskan kulat, tetapi mengurangkan penghasilan sel kulit berlebihan.
- Neutrogena T/Gel – Berasaskan tar. Melambatkan kematian sel kulit kepala. Namun, boleh menukar warna rambut (hati-hati untuk mereka yang berambut perang atau kelabu).
- Neutrogena T/Sal – Mengandungi salicylic acid untuk mengurangkan sisik. Boleh mengeringkan kulit kepala — gunakan perapi.
- Selsun Blue – Mengandungi selenium sulfide untuk mengurangkan pembiakan Malassezia. Boleh menukar warna rambut yang cerah.
- Nizoral – Syampu ketoconazole dengan antifungal spektrum luas. Boleh didapati dengan preskripsi atau tanpa preskripsi.
AAD juga mengingatkan bahawa syampu tar boleh menyebabkan perubahan warna rambut yang cerah dan meningkatkan sensitiviti kulit kepada cahaya matahari.
Rawatan Rumah
Jika mahu mencuba cara semula jadi, anda boleh cuba:
- Baking soda – Gosok lembut di kulit kepala, bilas selepas beberapa minit.
- Cuka epal (apple cider vinegar) – Campur 1/4 cawan cuka + 1/4 cawan air. Letak 15 minit–1 jam, bilas. Lakukan dua kali seminggu.
- Minyak kelapa – Gosok 3–5 sudu kecil, biarkan 1 jam sebelum bilas dengan syampu.
- Jus lemon – Gosok 2 sudu kecil, bilas. Kemudian campur 1 sudu kecil lemon + 1 cawan air, bilas sekali lagi. Lakukan setiap hari.
- Aloe vera – Sapu pada kulit kepala sebelum mencuci rambut.
- Minyak zaitun – Sapu 10 titis, tutup kepala dengan shower cap, biarkan semalaman. Syampu pada keesokan hari.
Punca Kelemumur
Punca kelemumur adalah berbeza bagi setiap orang. Antara faktor yang mungkin menyebabkan kelemumur adalah:
- Rembesan dari kelenjar sebum
- Pertumbuhan kulat pada permukaan kulit kepala
- Kurang syampu → sel kulit terkumpul
- Terlalu kerap syampu → kulit kepala menjadi terlebih kering
- Menyikat rambut terlalu kuat
- Yis Malassezia yang merangsang kulit kepala dan meningkatkan penghasilan sel kulit
- Produk penjagaan rambut tertentu → contact dermatitis
- Pendedahan cahaya matahari berlebihan
- Tekanan berlebihan daripada pemakaian topi
- Diet seharian
- Pendedahan kepada habuk atau kotoran
Lelaki lebih cenderung mengalami kelemumur berbanding wanita. Individu yang mempunyai rambut berminyak atau yang menghidap penyakit tertentu seperti Parkinson atau HIV juga berisiko lebih tinggi.
Perbezaan Kelemumur vs Kulit Kepala Kering
Kedua-duanya kelihatan hampir sama — ada serpihan dan rasa gatal.
Bezanya:
- Kelemumur = berkaitan seborrheic dermatitis
- Kulit kepala kering = kulit kehilangan terlalu banyak air
Kulit kepala kering mungkin berpunca daripada:
- kurang minum air
- produk rambut yang terlalu “keras” dan kering
- cuaca yang sejuk & kering
Rawatan untuk kulit kepala kering biasanya memerlukan syampu lembut (mild) tanpa bahan tambahan yang boleh mengeringkan kulit.
Cara Mencegah Kelemumur
- Jaga kebersihan – Elakkan menggaru kulit kepala kerana ia akan menambahkan iritasi dan boleh memerangkap kotoran.
- Seimbangkan kekerapan syampu – Cukup gunakan untuk mengawal minyak, jangan syampu berlebihan.
- Kurangkan stres – Tekanan boleh memburukkan kelemumur dan melemahkan sistem imun badan.
- Bernafas udara segar – Udara luar yang segar boleh mengurangkan pengumpulan minyak pada kulit kepala.
- Urut kulit kepala – Boleh membantu melancarkan peredaran darah.
- Sikat rambut ketika lembap – Dua kali sehari.
- Kurangkan geseran – Elakkan memakai topi atau skarf dari bahan sintetik dengan terlalu kerap.
Bila Perlu Jumpa Doktor
Kelemumur biasanya boleh dirawat dengan syampu OTC (dari farmasi) dan perubahan gaya hidup. Namun, dapatkan rawatan doktor jika:
- Gatal menjadi semakin teruk
- Kulit kepala menjadi merah, bengkak atau luka
- Syampu tidak berkesan
- Gejala merebak ke muka atau bahagian badan lain
- Mengganggu kehidupan seharian
Kadangkala gejala kelemumur menyerupai penyakit lain yang lebih serius seperti:
- Actinic keratoses (AKs)
- Tinea capitis (kurap kulit kepala)
Jadi, pemeriksaan awal amat penting untuk menentukan rawatan terbaik.
