Sakit tekak bermaksud rasa sakit, kering atau gatal pada tekak atau tenggorok.
Sakit tekak merupakan salah satu gejala penyakit yang sering berlaku. Ianya menyebabkan lebih kurang 13 juta lawatan ke klinik setiap tahun di seluruh dunia.
Kebanyakan sakit tekak adalah disebabkan oleh jangkitan, atau keadaan persekitaran seperti udara yang kering. Walaupun sakit tekak menyebabkan ketidakselesaan, namun ianya boleh hilang dengan sendiri.
Sakit tekak boleh dibahagikan kepada tiga jenis, mengikut lokasi ianya terjadi:
- Pharyngitis yang melibatkan kawasan di belakang mulut atau pharynks
- Tonsillitis iaitu bengkak dan kemerahan pada tonsil, iaitu tisu yang terdapat pada bahagian belakang mulut
- Laryngitis iaitu bengkak dan kemerahan pada peti suara atau larynks
Tanda-tanda dan gejala
Gejala sakit takut berbeza mengikut puncanya. Sakit tekak boleh terasa seperti:
- gatal
- terbakar
- kasar
- kering
- sakit apabila disentuh
- rasa tidak selesa
Anda juga boleh merasa sakit apabila menelan atau bercakap. Bahagian tenggorok dan tonsil juga mungkin kelihatan merah.
Kadangkala terdapat tompokan putih atau nanah pada tonsil. Tompokan putih ini selalu terjadi ketika jangkitan strep atau sakit tekak yang disebabkan oleh jangkitan virus.
Selain sakit tekak, seseorang boleh juga mendapat gejala yang lain seperti:
- hidung tersumbat
- selsema
- bersin
- batuk
- demam
- sejuk
- kelenjar bengkak pada leher
- suara garau
- sakit badan
- pening kepala
- sukar menelan
- hilang selera makan
Punca-punca sakit tekak
Punca sakit tekak boleh disebabkan oleh jangkitan mahupun kecederaan. Artikel ini akan menerangkan mengenai lapan punca utama sakit tekak.
1. Jangkitan virus
Virus merupakan punca kepada lebih kurang 90 peratus masalah sakit tekak. Antara virus yang boleh menyebabkan sakit tekak termasuklah:
- selsema biasa
- influenza — atau flu
- mononukleosis, penyakit berjangkit yang merebak melalui air liur
- demam campak (measles), penyakit yang boleh menyebabkan ruam dan demam
- cacar air (chickenpox), jangkitan yang menyebabkan demam, dan ruam yang gatal
- beguk (mumps), jangkitan yang menyebabkan bengkak pada kelenjar air liur di leher
2. Jangkitan bakteria
Jangkitan bakteria juga boleh menyebabkan sakit tekak. Antaranya adalah jangkitan strep, sejenis jangkitan pada tekak dan tonsil yang disebabkan oleh bakteria Streptococcus kumpulan A.
Jangkitan strep menyebabkan kira-kira 40 peratus masalah sakit tekak pada kanak-kanak. Tonsillitis dan penyakit kelamin seperti gonorrhea dan klamidia juga boleh menyebabkan sakit tekak.
3. Allergi atau alahan
Apabila sistem imun badan bertindakbalas terhadap pencetus alahan seperti debunga, rumput, dan bulu binatang, badan akan menghasilkan bahan kimia yang boleh menyebabkan gejala seperti hidung tersumbat, mata berair, bersin dan tekak tidak selesa.
Mukus berlebihan daripada hidung boleh masuk ke dalam tekak dan menyebabkan kegatalan tekak yang dipanggil titisan postnasal.
4. Udara kering
Udara kering boleh menarik kelembapan dari mulut dan tekak seseorang, dan menyebabkan tekak menjadi kering serta gatal. Udara kering selalunya berlaku di negara yang mempunyai musim sejuk.
5. Pencemaran udara
Terdapat beberapa bahan kimia dan substans di persekitaran yang boleh menyebabkan tekak menjadi gatal, ini termasuklah:
- asap rokok dan tembakau
- pencemaran udara
- alat pencuci dan bahan kimia yang lain
Selepas memadamkan kebakaran, selalunya ahli bomba akan mengalami sakit tekak disebabkan asap yang tercemar jika tidak memakai topeng muka khas.
6. Kecederaan
Kecederaan seperti bahagian tekak dipukul atau terpotong boleh menyebabkan sakit tekak. Makanan yang tersangkut pada tekak juga boleh menyebabkannya menjadi gatal.
Penggunaan peti suara dan otot pada bahagian leher yang kerap juga boleh menyebabkan kecederaan. Seseorang boleh mendapat sakit tekak selepas menjerit, bercakap dengan kuat atau menyanyi untuk tempoh yang lama. Sakit tekak merupakan antara gejala utama bagi pekerjaan guru atau pelatih kecergasan yang perlu sentiasa menjerit.
7. Penyakit GERD
Penyakit Gastroesophageal reflux disease (GERD) merupakan keadaan di mana asid dari perut masuk semula ke dalam esofagus – iaitu saluran yang membawa makanan dari mulut ke perut.
Asid ini boleh mencederakan esofagus dan tekak, lalu menyebabkan gejala seperti sakit ulu hati dan asid refluks – iaitu asid masuk ke dalam tekak dan mulut.
8. Ketumbuhan atau tumor
Ketumbuhan pada tekak, peti suara atau lidah juga boleh menyebabkan sakit tekak namun jarang berlaku. Sakit tekak yang disebabkan oleh ketumbuhan tidak akan hilang walaupun selepas beberapa hari.
Rawatan di rumah
Anda boleh merawat kebanyakan masalah sakit tekak di rumah. Dapatkan rehat yang cukup bagi membolehkan sistum imun badan fokus untuk melawan jangkitan.
Untuk melegakan sakit tekak:
- berkumur dengan campuran air suam dan setengah atau sesudu kecil garam
- minum air suam untuk melegakan tekak, seperti air teh dicampur madu, makanan bersup, atau air lemon suam. Teh herba juga dapat memberi kelegaan kepada tekak
- sejukkan tekak dengan mengambil aiskrim
- kemam gula-gula atau lozenge
- gunakan mesin pelembap udara bagi mengurangkan udara kering
- kurangkan bercakap bagi merehatkan tekak dan peti suara
Bila perlu berjumpa doktor
Sakit tekak yang disebabkan jangkitan virus selalunya akan pulih dengan sendiri dalam dua ke tujuh hari. Namun sesetengah punca sakit tekak memerlukan rawatan lanjut.
Jumpa doktor segera jika anda mengalami gejala seperti berikut:
- sakit tekak yang teruk
- sukar menelan
- sukar bernafas atau sakit apabila bernafas
- sukar membuka mulut
- sakit sendi
- demam melebihi 38 darjah Celcius
- sakit leher atau leher sukar digerakkan
- sakit telinga
- air liur bercampur darah atau kahak
- sakit tekak melebihi tempoh seminggu
Pemeriksaan sakit tekak
Ketika pemeriksaan, doktor akan bertanyakan tentaang gejala yang anda alami, dan menggunakan lampu suluh untuk melihat bahagian belakang tekak jika terdapat kemerahan, bengkak, atau bintik putih. Doktor juga mungkin akan menyentuh bahagian tepi leher bagi memeriksa jika terdapat kelenjar yang membengkak.
Jika doktor mengesyaki anda mendapat jangkitan strep, doktor akan mengambil sampel sapuan tekak untuk mengesahkannya. Sejenis alat berbentuk batang akan digunakan bagi mengambil sampel tekak dan dihantar ke makmal. Terdapat juga ujian rapid yang boleh memberikan keputusan segera.
Kadangkala doktor akan melakukan ujian yang lain bagi mencari punca sakit tekak. Terdapat juga kes di mana pesakit perlu dirujuk kepada pakar ENT (ear, nose and throat) bagi rawatan selanjutnya.
Ubat-ubatan
Ubat-ubatan boleh diambil untuk melegakan sakit tekak, atau merawat punca sakit tekak.
Antara ubat yang boleh dibeli di farmasi termasuklah:
- acetaminophen (Tylenol)
- ibuprofen (Advil, Motrin)
- aspirin
Ubat aspirin tidak boleh diberikan kepada kanak-kanak dan remaja kerana boleh menyebabkan komplikasi serius yang dipanggil sindrom Reye.
Anda juga boleh menggunakan ubat ini yang bertindak terus pada tekak:
- semburan tekak yang mengandungi antiseptik seperti phenol, atau bahan menyejukkan seperti menthol atau eucalyptus
- lozenge tekak
- ubat batuk jenis cecair atau sirap
Sesetengah herba seperti slippery elm, akar marshmallow, dan akar licorice, juga boleh diambil untuk melegakan sakit tekak. Walaupun belum banyak kajian yang membuktikan keberkesanannya, sejenis teh yang dipanggil Throat Coat yang mengandungi ketiga-tiga herba ini dikatakan berkesan.
Ubat untuk mengurangkan penghasilan asid perut boleh membantu melegakan sakit tekak yang disebabkan oleh penyakit GERD. Antaranya adalah:
- Antasid seperti Tums, Rolaids, Maalox, dan Mylanta untuk meneutralkan asid perut
- Penghalang H2 seperti cimetidine (Tagamet HB), dan famotidine (Pepcid AC) untuk mengurangkan penghasilan asid perut
- Perencat pam proton (PPIs) seperti lansoprazole (Prevacid 24) dan omeprazole (Prilosec, Zegerid OTC) untuk menghalang penghasilan asid perut
Kostikosteroid dos rendah juga dapat membantu mengurangkan sakit tekak tanpa menyebabkan kesan sampingan berbahaya.
Bila antibiotik diperlukan
Ubat antibiotik digunakan untuk merawat jangkitan bakteria seperti jangkitan strep. Ianya tidak digunakan untuk jangkitan virus.
Jangkitan strep perlu dirawat dengan ubat antibiotik bagi mencegah komplikasi yang lebih berbahaya seperti pneumonia, bronkitis dan demam rheumatik. Antibotik boleh melegakan sakit tekak seawal sehari dan menurunkan risiko mendapat demam rheumatik.
Selalunya tempoh pengambilan antibiotik adalah sehingga 10 hari. Adalah penting untuk menghabiskan kesemua ubat antibiotik yang dibekalkan walaupun gejala semakin berkurangan atau telah hilang. Berhenti mengambil antibiotik boleh menyebabkan sisa bakteria yang belum mati menjadi aktif semula dan lebih sukar untuk dirawat.
Kesimpulan
Jangkitan virus dan bakteria, serta kecederaan dan bahan kimia adalah punca utama seseorang mengalami sakit tekak. Kebanyakan sakit tekak akan pulih selepas beberapa hari walaupun tanpa rawatan.
Rehat, minuman suam, berkumur dengan air garam dan ubat daripada farmasi dapat membantu melegakan sakit tekak di rumah.
Jangkitan strep dan bakteria lain perlu dirawat dengan ubat antibiotik. Doktor akan melakukan ujian sapuan tekak bagi mengesahkan jangkitan strep.
Jumpa doktor dengan segera jika anda mempunyai gejala yang teruk seperti sukar bernafas, menelan, demam panas atau sakit leher.
