Neuropati diabetik adalah sejenis kerosakan saraf yang boleh berlaku akibat penyakit diabetes. Paras gula dalam darah, juga dipanggil glukosa, akan menjadi tinggi kerana diabetes. Dalam jangkamasa panjang, paras gula yang tinggi ini boleh mencederakan saraf pada seluruh tubuh. Neuropati diabetik paling kerap merosakkan saraf pada bahagian kaki dan tapak kaki.
Bergantung kepada bahagian saraf yang terjejas, gejala neuropati diabetik boleh termasuk sakit dan kebas pada kaki serta tangan. Ianya juga boleh menyebabkan masalah pada sistem pencernaan, saluran kencing, saluran darah dan juga jantung. Sesetengah pesakit mempunyai gejala yang ringan, tetapi bagi yang lain, neuropati diabetik boleh menjadi sangat menyakitkan dan menjejaskan keupayaan tubuh untuk berfungsi.
Neuropati diabetik merupakan masalah kesihatan yang serius. Ianya boleh menjejaskan sehingga separuh daripada individu yang menghidap diabetes. Namun, berita baiknya adalah masalah ini boleh dicegah. Mereka yang mengalaminya juga boleh mengambil beberapa langkah bagi mengelakkan keadaan daripada menjadi lebih teruk. Kuncinya adalah mengawal paras gula dalam darah dengan berdisiplin dan mengamalkan gaya hidup yang sihat.
Tanda & Gejala
Terdapat empat jenis neuropati diabetik yang utama. Pesakit boleh mengalami salah satu atau lebih daripada satu jenis pada masa yang sama.
Gejala juga bergantung kepada jenis neuropati yang dialami dan saraf mana yang terlibat. Biasanya, gejala muncul secara perlahan-lahan. Pesakit mungkin tidak menyedari apa-apa sehinggalah kerosakan saraf sudah berlaku dengan teruk.
Neuropati Sensorimotor Periferi
Neuropati jenis ini juga dikenali sebagai neuropati periferal distal simetri. Ianya adalah jenis neuropati diabetik yang paling kerap berlaku. Ia selalunya menjejaskan kaki dan betis terlebih dahulu, kemudian diikuti dengan tangan dan lengan. Gejalanya sering menjadi lebih teruk pada waktu malam. Antara gejalanya termasuklah:
- Kehilangan rasa, kebas, atau kurang keupayaan merasai sakit atau perubahan suhu.
- Rasa mencucuk atau terbakar.
- Sakit yang tajam atau kekejangan.
- Kelemahan otot.
- Sangat sensitif terhadap sentuhan — bagi sesetengah orang, berat kain selimut pun boleh menyebabkan kesakitan.
- Masalah serius pada kaki seperti ulser, jangkitan, serta kerosakan pada tulang dan sendi.
Neuropati Autonomik
Sistem saraf autonomik berfungsi mengawal tekanan darah, degupan jantung, peluh, anak mata, pundi kencing, sistem pencernaan dan juga organ seksual. Diabetes boleh menjejaskan saraf di mana-mana bahagian ini dan menyebabkan gejala seperti:
- Tidak mengalami tanda amaran biasa apabila gula dalam darah menjadi rendah (hipoglisemia) — dipanggil hypoglycemia unawareness.
- Penurunan tekanan darah apabila bangun dari duduk atau baring — dipanggil hipotensi ortostatik, yang boleh menyebabkan pening atau pengsan.
- Degupan jantung yang laju walaupun sedang berehat.
- Masalah pundi kencing atau usus.
- Pengosongan perut yang perlahan (gastroparesis), menyebabkan ketidakhadaman, muntah, cepat kenyang dan hilang selera makan.
- Kesukaran untuk menelan.
- Perubahan keupayaan mata untuk menyesuaikan cahaya dan jarak.
- Berpeluh dengan lebih atau kurang daripada biasa.
- Masalah fungsi seksual seperti kekeringan faraj, sukar terangsang, atau masalah mendapatkan dan mengekalkan ereksi.
Neuropati Proksimal
Neuropati jenis ini juga dikenali sebagai diabetic polyradiculopathy. Ia biasanya menjejaskan saraf pada bahagian paha, pinggul, punggung atau kaki. Ianya juga boleh menjejaskan bahagian perut dan dada. Gejalanya sering terjadi pada sebelah bahagian badan dan jarang merebak ke bahagian lain. Gejalanya termasuklah:
- Sakit teruk pada bahagian punggung, pinggul atau paha.
- Otot paha menjadi lemah dan mengecil.
- Sukar bangun dari posisi duduk.
- Sakit pada bahagian dada atau dinding perut.
Mononeuropati
Mononeuropati juga dikenali sebagai neuropati fokal. Ianya melibatkan kerosakan pada satu saraf tertentu. Saraf tersebut boleh berada pada bahagian muka, badan, lengan atau kaki. Kadang-kadang beberapa saraf tunggal di bahagian berlainan bolehh terjejas secara serentak. Mononeuropati boleh menyebabkan:
- Kesukaran memfokuskan penglihatan atau penglihatan berganda.
- Ketidakupayaan menggerakkan satu sisi muka (paralisis).
- Kebas atau rasa mencucuk pada tangan atau jari.
- Tangan menjadi lemah sehingga mudah terlepas barang.
- Sakit pada bahagian tulang kering atau kaki.
- Kelemahan yang menyebabkan kesukaran mengangkat bahagian depan kaki (foot drop).
- Sakit pada bahagian depan paha.
Bila Perlu Berjumpa Doktor
Jumpa doktor dengan segera jika anda mempunyai masalah berikut:
- Luka atau kudis pada kaki yang dijangkiti atau tidak sembuh.
- Rasa terbakar, mencucuk, lemah atau sakit pada tangan/kaki yang mengganggu aktiviti harian atau tidur.
- Perubahan pada sistem pencernaan, masalah kencing atau fungsi seksual.
- Pening atau kerap pengsan.
Ujian saringan dapat mengesan neuropati diabetik sebelum gejalanya muncul. American Diabetes Association mengesyorkan saringan bermula:
- Sebaik sahaja anda didiagnosis dengan diabetes jenis 2.
- Atau lima tahun selepas anda didiagnosis dengan diabetes jenis 1.
Selepas itu, lakukan ujian saringan setiap tahun.
Punca
Punca yang tepat bagi setiap jenis neuropati masih belum diketahui. Penyelidik percaya paras gula dalam darah yang tinggi dan tidak terkawal akan merosakkan saraf dan mengganggu penghantaran isyarat pada saraf. Ini boleh membawa kepada neuropati diabetik. Gula dalam darah yang tinggi juga boleh melemahkan dinding kapilari yang membekalkan oksigen dan nutrien kepada saraf.
Faktor Risiko
Sesiapa sahaja yang menghidap penyakit diabetes boleh mengalami neuropati diabetik. Tetapi faktor-faktor berikut boleh meningkatkan risikonya:
- Kawalan gula dalam darah yang lemah.
- Tempoh menghidap diabetes yang panjang.
- Penyakit buah pinggang.
- Berat badan berlebihan (BMI ≥ 25).
- Merokok, yang boleh menyempitkan saluran darah dan merosakkan saraf periferal.
- Tekanan darah tinggi dan kolesterol tinggi.
Komplikasi
Neuropati diabetik boleh menyebabkan keadaan yang serius seperti:
- Ketidakpekaan terhadap hipoglisemia (hypoglycemia unawareness).
- Kehilangan jari kaki, kaki atau bahagian lutut ke bawah akibat ulser dan jangkitan yang tidak disedari.
- Masalah kencing seperti jangkitan saluran kencing dan kencing yang tidak boleh dikawal (inkontinens).
- Penurunan tekanan darah secara mendadak ketika berdiri.
- Masalah pencernaan seperti sembelit, cirit-birit atau gastroparesis.
- Masalah dalam hubungan seksual seperti kekeringan faraj atau disfungsi ereksi (ED).
- Berpeluh terlalu banyak atau terlalu sedikit.
Pencegahan
Anda boleh mencegah atau melambatkan neuropati diabetik dengan:
Mengawal Gula Dalam Darah
Ujian A1C boleh menunjukkan paras gula secara purata untuk tempoh 2 ke 3 bulan.
Sasaran umum:
A1C < 7.0% (tetapi boleh berbeza mengikut individu).
Jika paras gula melebihi sasaran, rawatan mungkin perlu diubah — sama ada melalui ubat, diet ataupun aktiviti fizikal.
Penjagaan Kaki
Masalah kaki juga kerap berlaku, tetapi boleh dicegah dengan penjagaan asas seperti berikut:
- Periksa kaki pada setiap hari.
- Kekalkan kaki yang bersih dan kering.
- Lembapkan kaki tetapi elakkan kelembapan antara jari.
- Potong kuku secara lurus dan kemas.
- Pakai stokin yang bersih, kering dan tidak ketat.
- Pakai kasut yang selesa dan bertutup.
- Lindungi kaki daripada panas dan matahari.
- Tingkatkan aliran darah dengan menggerakkan jari dan pergelangan kaki secara berkala.
Kesimpulan
Neuropati diabetik merupakan komplikasi serius yang boleh menjejaskan kualiti hidup jika tidak dikesan dan dirawat dari awal. Namun, dengan kawalan gula darah yang baik, pemantauan kesihatan yang konsisten dan penjagaan kaki yang rapi, kebanyakan masalah dapat dicegah atau diperlahankan.
Memahami tanda-tanda awal, berjumpa profesional kesihatan secara berkala dan mengambil langkah proaktif dalam gaya hidup harian adalah kunci untuk melindungi fungsi saraf dalam jangka masa panjang. Dengan tindakan yang betul, individu yang hidup dengan penyakit diabetes masih dapat mengekalkan kehidupan yang sihat, aktif dan bebas daripada komplikasi yang lebih teruk.
