Jangkitan saluran pernafasan merupakan antara jangkitan yang paling kerap berlaku dan pernah dialami oleh setiap orang. Ianya merupakan penyakit akut (jangka pendek) yang disebabkan oleh jangkitan kuman pada saluran pernafasan bahagian atas atau dikenali juga sebagai URTI (upper respiratory tract infection) yang merangkumi hidung, tekak, pharynx, larynx, dan bronchi.
Antara contoh jangkitan ini adalah demam selsema, sinusitis, pharyngitis, epiglottitis, dan tracheobronchitis. Penyakit influenza pula bukanlah sejenis URTI kerana ianya boleh melibatkan bahagian badan yang lain (sistemik).
Punca jangkitan saluran pernafasan
Kedua-dua virus dan bakteria boleh menyebabkan jangkitan saluran pernafasan:
Virus
- rhinovirus
- adenovirus
- coxsackievirus
- virus parainfluenza
- virus respiratory syncytial
- human metapneumovirus
Bakteria
- beta-hemolytic streptococci kumpulan A
- beta-hemolytic streptococci kumpulan C
- Corynebacterium diphtheriae (diphtheria)
- Neisseria gonorrhoeae (gonorrhea)
- Chlamydia pneumoniae (chlamydia)
Jenis jangkitan URTI
Jenis URTI selalunya merujuk kepada kawasan saluran pernafasan yang dijangkiti kuman. Selain demam selsema yang melibatkan rongga hidung, terdapat juga jangkitan saluran pernafasan yang lain seperti:
Sinusitis
Sinusitis juga dikenali sebagai resdung merupakan keradangan pada rongga sinus.
Epiglotitis
Epiglottitis merupakan keradangan pada epiglottis iaitu bahagian atas trakea. Epiglottis berfungsi melindungi saluran pernafasan daripada benda asing yang masuk ke arah paru-paru. Bengkak pada epiglottis adalah merbahaya kerana ianya boleh menghalang kemasukan udara ke dalam trakea.
Laryngitis
Laryngitis merupakan keradangan pada larynx atau peti suara.
Bronkitis
Bronkitis merupakan keradangan pada tiub bronkiol. Tiub ini terdapat pada bahagian kiri dan kanan dan menghubungkan trakea dengan paru-paru.
Mereka yang berisiko
Jangkitan saluran pernafasan atau URTI boleh berjangkit dari seseorang kepada orang yang lain melalui titisan udara dan sentuhan kulit-ke-kulit. Risiko mendapat jangkitan akan bertambah dalam keadaan berikut:
- Apabila seseorang yang dijangkiti bersin atau batuk tanpa menutup mulut dan hidung, titisan yang mengandungi kuman boleh disebarkan melalui udara.
- Apabila berada dalam kawasan tertutup dan ramai orang. Mereka yang berada di hospital, pejabat, sekolah dan pusat jagaan kanak-kanak lebih berisiko tinggi disebabkan keadaan ini.
- Apabila orang yang dijangkiti menyentuh hidung dan mulut. Jangkitan boleh berlaku melalui cecair daripada hidung dan mata, dan dipindahkan menggunakan tangan ke atas permukaan objek seperti tombol pintu. Virus boleh hidup dengan sementara pada permukaan ini.
- Ketika musim sejuk atau luruh di negara empat musim.
- Apabila kelembapan udara rendah yang menyebabkan kuman lebih mudah membiak.
- Jika seseorang mengalami kelemahan sistem imuniti seperti penghidap HIV.
Tanda-tanda dan gejala jangkitan
Hidung berhingus, tersumbat, bersin, batuk dan penghasilan mukus merupakan gejala-gejala utama jangkitan saluran pernafasan. Gejala-gejala ini adalah disebabkan keradangan pada membran mukus yang melapisi saluran pernafasan. Antara gejala lain pula adalah seperti:
- Demam
- Keletihan
- Sakit kepala
- Sakit ketika menelan
- Pernafasan berbunyi
Pengesanan
Kebanyakan penghidap jangkitan saluran pernafasan mudah mengenalpasti masalah ini melalui gejala-gejala yang berlaku. Pesakit akan berjumpa doktor bagi melegakan gejala yang dialami. Diagnosis akan dilakukan mengikut sejarah perubatan dan juga pemeriksaan fizikal pesakit. Antara ujian yang boleh dilakukan untuk mengesan URTI adalah:
- Sapuan tekak (swab): Pengesanan kuman seperti beta-hemolytic strep kumpulan A boleh dilakukan dengan cepat menggunakan alat ujian rapid antigen.
- X-ray leher secara lateral: Ujian ini mungkin diperlukan jika doktor mengesyaki pesakit mengalami epiglottitis terutamanya jika terdapat masalah pernafasan.
- X-ray dada: Ujian ini akan dilakukan jika doktor mengesyaki jangkitan paru-paru atau pneumonia.
- Imbasan CT: Ujian ini dilakukan untuk mengesan sinusitis.
Rawatan
Tujuan rawatan adalah untuk melegakan gejala-gejala yang berlaku. Antara ubat yang boleh diberikan termasuklah ubat batuk, ubat cair kahak, vitamin C dan zink untuk melegakan gejala dan mempercepatkan penyembuhan. Antara rawatan lain yang boleh diberikan termasuklah:
- Dekongestan hidung untuk membantu melegakan hidung tersumbat. Namun penggunaan berterusan boleh mengurangkan kesannya dan menyebabkan gejala menjadi bertambah teruk.
- Ubat kumur boleh digunakan untuk melegakan sakit tekak.
- Ubat tahan sakit seperti acetaminophen dan NSAIDs boleh membantu mengurangkan demam, sakit badan dan sakit kepala.
Pencegahan jangkitan
Antara pencegahan terbaik terhadap jangkitan salur pernafasan adalah mencuci tangan menggunakan sabun dan air. Mencuci tangan dapat mengurangkan pendedahan kepada kuman dan menghalang penyebaran kuman. Selain itu perkara ini juga boleh dilakukan:
- Elakkan berada berdekatan dengan mereka yang sedang dijangkiti.
- Sentiasa melakukan nyahkuman pada peralatan yang kerap disentuh oleh orang ramai seperti remote control, tombol pintu dan suis lampu.
- Sentiasa menutup hidung dan mulut apabila batuk atau bersin.
- Tidak keluar dari rumah apabila sedang dijangkiti.
