Penghadaman ialah satu proses penghancuran atau pengisaran makanan secara fizikal, kemudiannya diikuti dengan beberapa proses kimia bagi memecahkan molekul makanan kepada elemen yang lebih halus dan terasing bagi memudahkan proses penyerapan.
Organ dalam sistem penghadaman
Penghadaman bermula paabila makan memasuki tubuh menerusi mulut. Proses ini juga melibatkan organ-organ lain seperti kelenjar liur, hati, pundi hempedu, dan pankreas.
Mulut
- Dalam mulut, makanan dipotong serta dikunyah oleh gigi dengan bantuan air liur yang melembutkan makanan dan memecahkan beberapa karbohidrat tertentu.
- Selepas kunyahan, gumpalan makanan yang dipanggil bolus memasuki kerongkong menerusi gerakan peristalsis.
Perut
- Cecair gastrik dibebaskan oleh dinding perut yang terus menguraikan makanan secara pengisaran terutamanya ke atas bahan-bahan protein dalam makanan dengan tindakbalas asid hidroklorik serta enzim penghadaman pepsin kepada peptid.
- Makanan kekal dalam perut sehingga ia berubah menjadi elemen separa cair yang dikenali sebagai chyme sebelum ianya memasuki duodenum.
Kalenjar | Fungsi | Bahan terhasil |
---|---|---|
Hempedu | Menyerap dan menguraikan lemak | Lemak halus (droplet) |
Pankreas | Amylase bertindak ke atas kanji, lipase bertindak ke atas lemak, trypsin bertindak ke atas protein | Dextrin dan maltose, fatty acid dan gliserol acid amino |
Usus kecil (duodenum)
- Sepanjang duodenum yang panjangnya 30cm, makanan terus diuraikan lagi oleh enzim penghadaman daripada pundi hempedu dan pankreas, juga cecair dari dalam usus kecil itu sendiri kepada bentuk makanan yang lebih halus lagi.
Usus kecil (ilium)
- Dalam illium sepanjang 6 meter ini, enzim-enzim tambahan yang dirembes oleh kelenjar-kelenjar di sepanjang usus kecil melengkapkan proses penghadaman.
- Nutrien- nutrien diserap menerusi dinding usus dan dihantar ke rangkaian pembuluh darah dan pembuluh limfa yang terdapat di sekitar usus.
- Manakala bahan-bahan yang tidak terhadam dibawa ke usus besar.
Usus besar
- Air dalam bahan-bahan yang tidak terhadam akan diserap di sepanjang usus besar, manakala bakinya akan memasuki rektum.
Rektum
- Bahan–bahan sisa yang tidak terhadam akan dihantar bahagian akhir usus besar dan seterusnya dibuang keluar sebagai najis menerusi dubur.
Penyerapan
Penyerapan ialah proses apabila air, garam dan hasil pencernaan dari lumen usus diserap melalui membran ke sel mukosa usus dan seterusnya ke dalam sistem peredaran darah untuk diedarkan kepada tisu sasaran dalam tubuh. Sekiranya sistem yang terlibat dalam proses penyerapan ini rosak, maka nutrien tidak akan dapat disalurkan kepada sel-sel secara berkesan.
Nutrien dan kegunaannya
Nutrien | Keterangan |
---|---|
Karbohidrat | Diserap dalam bentuk glukosa, galaktosa dan fruktosa. Glukosa dan galaktosa diserap dua kali cepat berbanding fruktosa. Sumber tenaga. |
Gula | Monosakarida diserap secara pengangkutan aktif bertentangan dengan ceru kepekatan. |
Protein | Diserap dalam bentuk asid amino dan dipeptido melalui pengangkutan aktif. Untuk pembinaan enzim dan komponen struktural bagi sel. |
Lemak | Diserap dalam bentuk asid lemak dan gliserol dan juga sebagai titisan lemak. Digunakan untuk sumber tenaga dan pembinaan molekul biologikal. |
Vitamin dan Garam Mineral | Diserap dalam bentuk asal, iaitu tidak dicernakan. Digunakan untuk proses metabolisme. |
Antioksidan | Melawan oksida dan radikal bebas, anti kanser |
Fitokimia | Memelihara kesihatan |
Asimilasi
Asimilasi ialah proses menggabungkan hasil pencernaan atau nutrien yang mudah kepada juzuk-juzuk kompleks dalam hidupan. Proses ini tidak semestinya berlaku selepas penyerapan kerana bahan yang diserap ke dalam kapilari darah usus dibawa oleh vena portal hepar ke hati untuk diproses dan disediakan bagi kegunaan metabolisme atau asimilasi.
Metabolisme
Metabolisme adalah merujuk kepada satu istilah kolektif bagi segala proses kimia yang berlaku di dalam tubuh manusia. Metabolisme terbahagi kepada dua:
- Katabolik – bahan yang bersifat kompleks diuraikan menjadi unit ringkas; selalunya disertai dengan pembebasan tenaga. Contohnya pembakaran glukosa dalam sel tubuh bagi menghasilkan tenaga dlam produk sampingan iaitu karbon dioksida dalam air.
- Anabolik – bahan yang bersifat kompleks dibina daripada juzuk-juzuk yang ringkas; juga biasanya dosertakan dengan pembebasan tenaga. Contohnya sintesis protein kompleks daripada asis amino.
Proses penyerapan nutrien
Nutrien ialah suatu bahan yang mengandungi khasiat. Makanan terdiri daripada molekul organik yang besar dan tidak boleh dilarut dan dihancurkan begitu sahaja. Sistem penghadaman akan mengecilkan struktur fizikal bahan sebelum proses seterusnya berlaku. Molekul dibebaskan ke dalam aliran darah untuk diserap oleh sel dan sebagainya.
Penyerapan dan penghadaman karbohidrat
Terdapat dua langkah dalam proses pengahadaman karbohidrat iaitu:
- Penghasilan karbohidrat daripada kelenjar liur
- Penghasilan karbohidrat daripada pankreas
Penghadaman karbohidrat melibatkan dua enzim iaitu amilase liur dan amilase pankreas. Proses ini berfungsi dengan berkesan pada pH 6.7 – 7.5.
Penyerapan dan penghadaman lipid
Penghadaman lipid melibatkan kalenjar lidah daripada kalenjar mulut, lipase pankreatik daripada pankreas. Lipid sangat memerlukan asid lemak untuk menghubungkan satu molekul gliserol.
Lipase adalah enzim larut air dan lipid cenderung kepada bentuk besar yang menyingkirkan molekul air.
Penyerapan dan penghadaman air
Sel tidak boleh menyerap air secara terus. Pergerakan air melalui sistem penghadaman menghasilkan pembebasan kelenjar yang melibatkan aliran pasif air. Apabila dua pengaliran dipisahkan kepada pengaliran di dalam larutan yang mengandungi kepekatan bahan tersebut.
Air terlarut bergerak ke dalam tisu bagi memastikan keseimbangan osmotik. Setiap hari, 2000 ml air dihadam daripada makanan dan minuman.
Penyerapan dan penghadaman vitamin
Vitamin adalah bahan organik yang hanya diperlukan dalam kuantiti yang sedikit oleh badan. Terdapat dua kategori vitamin iatu:
- Vitamin larut lemak – Vitamin A, D, E, dan K adalah vitamin larut lemak
- Vitamin larut air – Vitamin B dan C adalah vitamin larut air
Proses dan penyerapan vitamin:
- Garam mineral dan Vitamin B dan C diserap bersama-sama dengan gula ringkas dan asid amino ke dalam kapilari darah villus.
- Vitamin A, D, E dan K ( yang larut lipid) diserap ke dalam lacteal villus bersama-sama dengan asid lemak dan gliserol.
Tulis Komen