Penyakit buah pinggang kronik merupakan kerosakan buah pinggang yang berlaku secara berterusan dan kekal. Buah pinggang merupakan organ badan yang amat penting. Antara fungsinya adalah:
- Mengekalkan keseimbangan garam mineral dan elektrolit di dalam badan seperti kalsium, sodium, dan potassium.
- Memainkan peranan menghasilkan sel darah merah.
- Mengawal keseimbangan asid-bes atau pH dalam darah.
- Membuang bahan kumuh larut air dari badan.
Kerosakan buah pinggang menyebabkan badan tidak dapat menjalankan fungsi di atas.
Punca sakit buah pinggang
Punca utama penyakit buah pinggang kronik adalah akibat tekanan darah tinggi dan kencing manis.
Setiap buah pinggang mempunyai lebih kurang 1 juta penapis yang dipanggil sebagai nefron. Apa-apa kecederaan atau parut terhadap nefron boleh menyebabkan kehilangan fungsi buah pinggang. Kencing manis dan tekanan darah tinggi kedua-duanya boleh merosakkan nefron.
Tekanan darah tinggi juga boleh merosakkan salur darah pada buah pingang, jantung dan otak. Buah pinggang mengandungi banyak salur darah yang bermaksud banyak darah akan melaluinya. Jadi kerosakan salur darah adalah amat merbahaya kepada buah pinggang.
Penyakit autoimun seperti lupus juga boleh merosakkan salur darah dan menghasilkan antibodi yang menyerang sel buah pinggang.
Terdapat beberapa lagi punca penyakit buah pinggang seperti sakit buah pinggang polycystic yang merupakan sejenis penyakit keturunan. Penyakit glomerulonefritis boleh disebabkan oleh lupus dan juga jangkitan bakteria streptokokal.
Faktor risiko
Risiko menghidap penyakit buah pinggang meningkat apabila umur melebihi 65 tahun. Penyakit ini juga melibatkan keturunan dan lebih mudah berlaku pada orang Asia, Afrika dan juga orang asli. Antara faktor risiko lain termasuklah:
- Merokok
- Obesiti
- Tinggi kolesterol
- Kencing manis jenis 1 dan 2
- Penyakit autoimun
- Penyakit buah pinggang obstruktif seperti benign prostatik hiperplasia yang menghalang pengeluaran kencing
- Atherosklerosis
- Sirosis dan kegagalan hati
- Arteri buah pinggang yang tersumbat
- Kanser buah pinggang
- Kanser pundi kencing
- Batu karang pada buah pinggang
- Jangkitan buah pinggang
- Systemic lupus erythematosus
- Skleroderma
- Vaskulitis
- Vesikoureteral refluks, yang menyebabkan air kencing masuk semula ke arah buah pinggang
Tanda-tanda dan gejala
Pada peringkat awal, penyakit buah pinggang tidak menyebabkan sebarang gejala sehinggalah kebanyakan nefron telah rosak. Apabila di peringkat akhir, gejala berikut boleh berlaku:
- Bengkak disekeliling mata yang dipangil edema periorbital
- Bengkak pada betis yang dipanggil pedal edema
- Keletihan
- Sesak nafas
- Pening
- Muntah, terutamanya pada waktu pagi dan selepas makan
- Nafas berbau seperti air kencing
- Sakit tulang
- Air kencing menjadi gelap atau cerah
- Terdapat penebalan kulit yang dipanggil fros uremik
- Rasa keliru
- Sukar befikir
- Kebas pada tangan dan kaki
- Rambut dan kuku menjadi rapuh
- Kaki tidak boleh diam
- Kegatalan
- Berat badan berkurang
- Pergerakan pada otot atau kejang otot
- Mudah lebam dan berdarah
- Darah dalam najis.
- Selalu tersedu
- Kerap dahaga
- Mati pucuk
- Sukar tidur
- Apnea tidur
Anda juga mungkin mengalami gejala-gejala penyakit yang menjadi penyebab kerosakan buah pinggang tersebut.
Pengesanan sakit buah pinggang
Pengesanan penyakit buah pinggang bermula dengan pengambilan sejarah perubatan. Sejarah keluarga dengan kegagalan buah pinggang, tekanan darah tinggi atau diabetes mungkin akan ditanya. Selepas itu beberapa ujian akan dilakukan untuk mengesahkan jika anda menghidap sakit buah pinggang seperti:
Ujian kiraan darah lengkap
Ujian kiraan darah boleh menunjukkan jika anda mengalami anemia atau kekurangan darah merah. Buah pinggang menghasilkan erythropoietin yang merupakan sejenis hormon untuk merangsang sum-sum tulang menghasilkan sel darah merah. Apabila buah pinggang telah rosak, hormon ini akan kurang dihasilkan seterusnya menyebabkan anemia.
Ujian paras elektrolit
Penyakit buah pinggang boleh merubah paras elektrolit. Paras potassium boleh menjadi tinggi manakala paras bikarbonat boleh menjadi rendah. Terdapat juga peningkatan asid di dalam darah.
Ujian urea nitrogen dalam darah
Paras urea nitrogen dalam darah boleh meningkat apabila berlaku kegagalan buah pinggang. Biasanya buah pinggang yang normal boleh membuang bahan tersebut dari badan. apabila buah pinggang telah rosak, bahan ini akan terkumpul di dalam badan. Urea ini terhasil dari proses metabolisma protein dan merupakan penyebab air kencing berbau hancing.
Ujian kreatinin
Apabila fungsi buah pinggang merosot, paras kreatinin akan meningkat. Kreatinin merupakan sejenis protein berkaitan otot.
Ujian hormon parathyroid (PTH)
Buah pinggang dan kelenjar parathyroid berinteraksi melalui keseimbangan kalsium dan fosforus dalam badan. Perubahan pada fungsi buah pinggang akan mengubah jumlah penghasilan PTH seterusnya akan merubah paras kalsium dalam badan.
Apabila buah pinggang hampir rosak sepenuhnya, jumlah fosforus yang dihasilkan akan berkurang dan menyebabkan vitamin D tidak dapat dihasilkan secukupnya. Ini menyebabkan kalsium daripada tulang akan digunakan seterusnya tulang menjadi lebih rapuh.
Imbasan buah pinggang
Imbasan buah pinggang boleh dilakukan untuk menilai bentuk fizikal dan fungsi buah pinggang.
Ultrasound buah pinggang
Imbasan ultrasound dapat membantu doktor menentukan saiz buah pinggang dan melihat jika terdapat saluran buah pinggang atau kencing yang tersumbat.
Ujian lain
Antara ujian lain yang boleh dilakukan untuk penyakit buah pinggang termasuklah:
- Biopsi buah pinggang
- Ujian kepadatan tulang
- Ujian imbasan CT abdomen
- Ujian imbasan MRI abdomen
Rawatan dan komplikasi
Kerosakan buah pingang adalah kekal dan fungsinya sukar dikembalikan semula. Rawatan memfokuskan untuk merawat punca kerosakan buah pinggang dan mencegah serta mengawal komplikasi disebabkan kerosakan buah pinggang seperti:
- Terlebih air dalam badan
- Penyakit jantung kongestif
- Anemia
- Tulang rapuh
- Berat badan berkurang
- Ketidakseimbangan elektrolit
Pengawalan punca kerosakan buah pinggang seperti kencing manis dan darah tinggi juga boleh memperlahankan kerosakan buah pinggang yang sedang berlaku.
Kerosakan buah pinggang tahap akhir atau End-stage renal disease (ESRD) berlaku apabila hampir keseluruhan fungsi buah pinggang telah hilang. Apabila fungsi buah pinggang kurang daripada 10 peratus, anda mungkin memerlukan rawatan dialisis atau pemindahan buah pingang.
Rawatan untuk penyakit buah pinggang termasuklah:
Perubahan diet
Anda perlu mengurangkan pengambilan lemak, garam, protein, dan potassium di dalam pemakanan. Pengurangan garam dan air dapat membantu mengawal tekanan darah dan mengelakkan lebihan air dalam badan. Tetapi pastikan anda mengambil kalori yang cukup untuk mengekalkan berat badan. Jika anda mempunyai penyakit kencing manis, anda perlu mengawal pengambilan karbohidrat.
Dapatkan nasihat daripada pakar diet berkenaan diet yang sesuai jika anda mempunyai penyakit buah pinggang serta penyakit tiga serangkai yang lain.
Perubahan gaya hidup
Lakukan senaman secara konsisten dan berhenti merokok.
Ubat dan suplemen
Ubat dan suplemen yang boleh diberikan oleh doktor termasuklah:
- Suplemen zat besi dan vitamin untuk mencegah anemia.
- Suplemen kalsium dan vitamin D untuk mencegah tulang rapuh.
- Suntikan erythropoietin untuk merangsang penghasilan sel darah merah.
- Pengikat fosfat.
- Pelembut najis bagi mengelakkan sembelit.
- Ubat antihistamin untuk kegatalan.
Rawatan perubatan
Anda mungkin memerlukan dialisis untuk membersihkan darah dari bahan kumuh yang tidak dapat dibuang oleh buah pinggang yang telah rosak. Dalam sesetengah kes, pemindahan buah pinggang mungkin diperlukan. Bincang dengan doktor anda bagaimana cara terbaik untuk mengawal tekanan darah dan juga kencing manis jika anda menghidapinya.
Pesakit buah pinggang juga cenderung untuk mendapat jangkitan. Doktor mungkin akan mencadangkan anda untuk mengambil vaksin seperti berikut:
- Vaksin pneumokokal
- Vaksin hepatitis B
- Vaksin influenza
- Vaksin H1N1 (selsema burung)
Pencegahan
Tidak semua punca penyakit buah pinggang boleh dicegah. Namun pengawalan tekanan darah dan gula untuk pesakit kencing manis amatlah penting dalam mengelakkan berlakunya kerosakan buah pinggang. Anda patut menjalankan ujian buah pinggang secara berkala jika berisiko tinggi. Pengesanan awal dapat melambatkan proses kerosakan seterusnya mengelakkan komplikasi lebih buruk dari berlaku.
